وزیر خارجه در پیام کوتاهی از این که برخی سخنانش درباره قاسم سلیمانی “اسباب تکدر خاطر” خامنه‌ای شده ابراز تاسف کرد. خامنه‌ای اظهارات ظریف را “مایه تاسف” خواند و به او یادآور شد که وزارت خارجه فقط مجری سیاست خارجی است.
رهبر جمهوری اسلامی در نخستین سخنرانی عمومی خود پس از فاش شدن بخشی از یک مصاحبه محمد جواد ظریف که قرار بوده محرمانه باشد، به این مسئله واکنش نشان داد و بدون نام بردن از او سخنانش را “مایه تاسف” خواند.
علی خامنه‌ای در این سخنرانی که یک‌شنبه ۱۲ اردیبهشت به مناسبت روز معلم و روز کارگر انجام شد به طور مشخص به آن بخش از سخنان وزیر خارجه پرداخت که در آن از قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس، واحد برون مرزی سپاه پاسداران گلایه و انتقاد شده است.
ظریف در مصاحبه‌ای که در چارچوب پروژه “آن سوی دولت” در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری ضبط شده، سلیمانی را به دخالت در سیاست خارجی، به خصوص در منطقه و اولویت قائل شدن برای میدان جنگ در مقابل دیپلماسی متهم کرده است.
خامنه‌ای با اشاره به سخنان ظریف گفت: «بعضی از این حرف‌ها تکرار حرف‌های خصمانه دشمنان و تکرار حرف‌های آمریکاست. ما نباید حرفی بزنیم که این معنا را تداعی کند که ما داریم حرف دشمنان را تکرار می‌کنیم؛ چه درباره نیروی قدس و چه درباره شهید سلیمانی.»
ظریف در پیام کوتاهی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرد نوشت: «بسیار متأسفم که برخی نقطه‌نظرات شخصی که صرفا برای انتقال صادقانه تجربیات و بدون قصدی برای انتشار بیان شده بود، دزدانه منتشر و به صورت گزینشی مورد بهره‌برداری و دستمایه خصومت‌ورزی بدخواهان کشور و مردم و انقلاب گردید و اسباب تکدر خاطر شریف مقام معظم رهبری را فراهم آورد.»
منتقدان و مخالفان دولت حسن روحانی فایل صوتی ظریف را بهانه‌ای برای افزایش حمله به او و دولت کرده‌اند و بر مخالفت خود با مذاکرات احیای برجام در وین، که بدون تائید خامنه‌ای ممکن نبود افزوده‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی خود این مسئله را که سیاست خارجی در وزارت خارجه تعیین نمی‌شود را آشکارتر و صریح‌تر از همیشه بیان کرد و گفت این سیاست‌ها را “مسئولان عالی‌رتبه و فراتر از وزارت خارجه” تبیین می‌کنند.
“وزارت خارجه مجری است”
خامنه‌ای گفت: «اینجور نیست که تصمیم‌گیری تابع وزارت خارجه باشد، وزارت خارجه مجری است. سیاست‌های خارجی را همه مسئولان در شورای‌عالی امنیت ملی تعیین می‌کنند و وزارت خارجه باید آنان را به روش‌های خود عملی کند و پیش ببرد.»
او تاکید کرد نباید جوری صحبت شود که معنایش این باشد که “سیاست‌های کشور را باور نداریم و قبول نداریم” چون این حرف‌ها “دشمن شادکن” هستند.
حسن روحانی، علی خامنه‌ای و محمد جواد ظریف
ظریف در مصاحبه خود ضمن گلایه از برخی اقدام‌های سپاه قدس تحت فرماندهی قاسم سلیمانی گفته است که اصلا در جریان برخی تصمیم‌گیری‌ها در مناطقی مانند عراق، سوریه و یمن قرار نداشته است.
به این ترتیب آشکار شده که وزارت خارجه دست‌کم در زمینه سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی در نقش مجری هم به رسمیت شناخته نمی‌شود.
خامنه‌ای تصمیم‌گیرنده نهایی و غیرپاسخگو
با این همه وزیر خارجه دولت‌های یازدهم دوازدهم در پیام خود نوشته که “بیانات مشفقانه” خامنه‌ای مانند همیشه برای او و همکارانش “ختم کلام و نقطه پایانی برای بحث‌های کارشناسی” است.
ظریف در بخش دیگری از پیام خود نوشت: «به عنوان یک کارگزار و پژوهشگر روابط خارجی، همواره باور داشته‌ام برای قوام این مرز و بوم خدایی، سیاست خارجی باید موضوع وفاق و انسجام ملی باشد و از بالاترین سطح مدیریت و هدایت شود و بر این اساس پیروی از نظرات و تصمیمات رهبری ضرورتی غیرقابل انکار برای سیاست خارجی است.»
این سخنان به طور ضمنی این واقعیت را نشان می‌دهد که در جمهوری اسلامی اگر سیاست‌های کلان در امور خارجی را “مسئولان عالی‌رتبه و فراتر از وزارت خارجه” هم تعیین کنند شخص خامنه‌ای تصمیم‌گیرنده و تعیین‌کننده نهایی است بدون این که درباره پیامد این تصمیم‌گیری‌ها به نهاد و مرجعی پاسخگو باشد.
درخواست استعفای وزیر بی‌اختیار
حسین حق‌وردی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می‌گوید با توجه به فایل صوتی منتشر شده از ظریف “قطعا ایشان صلاحیت و اهلیت تکیه زدن بر وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی” را از دست داده و “چنین فردی با چنین تفکری نباید حتی یک ساعت در راس دستگاه دیپلماسی کشور حضور داشته باشد”.
او در یادداشتی که هفتم اردیبهشت در پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس منتشر شد با بیان این که دیپلماسی هیچ دستاوردی نداشته تاکید کرده که بهتر است ظریف “عاقلانه استعفا دهد” و در غیر این صورت “استیضاح و برکناری ایشان توسط نمایندگان مجلس حتمی و ضروری است”.
این نماینده مجلس توضیح نداده وقتی این سیاست خارجی که به گفته خامنه‌ای خطوط کلی آن فراتر از وزارت خارجه تعیین می‌شود، دستاوردی نداشته چرا وزیر خارجه که فقط مجری بوده باید پاسخگوی آن باشد.
