در حالیکه طی هفته‌های اخیر نرخ ارز در ایران جهش تاریخی را تجربه کرده، بانک مرکزی ایران از راه‌اندازی مرکز «مبادله ارز و طلا» خبر داده است.
قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد این کشور اخیرا مرز ۵۰ هزار تومانی را هم رد کرده بود. همزمان با راه‌اندازی این مرکز، نرخ دلار در بازار آزاد تغییر چشمگیری نداشته و حوالی ۵۰ هزار تومان معامله شده است.
خبرگزاری ایسنا اولین نرخ معامله دلار در ایران مرکز را ۴۱ هزار و ۵۴۹ تومان و نرخ حواله را ۳۶ هزار و ۱۳۰ تومان گزارش کرده است.
هدف از ایجاد این مرکز که بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار راه‌اندازی شده «ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا» اعلام شده است.
گفته شده این مرکز دارای دو تالار حواله ارزی برای واردکنندگان و صادرکنندگان و تالار ارز خدماتیست؛ در مورد دوم به مواردی نظیر تخصیص ارز به متقاضیان درمان، دانشجویان و مسافران پرداخته می‌شود.
بر اساس اعلام بانک مرکزی بعضی از منابع ارزی که پیش از این در سامانه «نیما» عرضه می‌شد از این به بعد در تالار حواله ارزی عرضه خواهد شد؛ از جمله ارز فولاد، پتروشیمی، مواد غذایی و فرآورده‌های ویژه.
در مورد ارز مسافرتی گفته شده مسافران هنگام خروج از کشور و در فرودگاه ارز خود را دریافت می‌کنند؛ این رقم برای مسافرت‌های زمینی ۳۰۰ یورو و مسافرت‌های هوایی ۵۰۰ یورو اعلام شده است؛ همچنین مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلا گفته هفته آینده ۳۰۰ هزار سکه از طریق این مرکز عرضه خواهد شد.
مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلا گفته که «از هفته آینده عرضه ربع‌سکه در بورس کالا متوقف شده وبجای آن از طریق مرکز مبادله ارز و طلا انجام خواهد شد که روش کشف قیمت آن شبیه روش حراج قیمتی بورس کالا خواهد بود.»
همچنین گفته شده روش کشف قیمت در این مرکز از طریق این دو تالار بر اساس «منابع و مصارف» و بر اساس «متغیرهای بنیادی اقتصادی» صورت می‌گیرد.
رسانه‌های دولتی در ایران گفته‌اند انتظار بر این است نرخ ارز در بازار آزاد معادل نرخی باشد که به صورت حواله و اسکناس در مرکز مبادله تعیین می‌شود.
محمدرضا فرزین، رییس‌بانک مرکزی ایران حرکت به سمت ارز «تک نرخی» را یکی از اهداف این پروژه برشمرده است.
دیروز در پی افزایش قیمت نرخ دلار، معاملات دلار و یورو در بازار متشکل ارزی ایران «تا اطلاع ثانوی» متوقف شد که بهانه آن راه اندازی مرکز جدید بود؛ این تصمیم پس از آن اعلام شد که بعضی صرافی‌ها طی روزهای اخیر از فروش ارز به مشتریان خودداری کرده بودند.
رسانه‌های وابسته به دولت ایران پیشتر اعلام کرده بودند مرکز مبادله ارز و طلا با استفاده از تجربه روسیه در احیای ارزش روبل راه اندازی می‌شود، گفته شده بود اجرای «موفق» این مدل توسط روسیه موجب شد روبل پس از ریزش اولیه در قضیه جنگ اوکراین ظرف یک ماه، ارزش خود را بازیابی کند.
ارزش روبل روسیه پس از حمله به اوکراین در یک سال پیش بشدت افت کرد اما با توجه به جایگاه روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده انرژی اروپا و نیاز کشورهای اروپایی، روسیه بدهی خود را از کشورهای «غیر دوست» به روبل طلب کرد که با افزایش تقاضا برای روبل، ارزش پول ملی روسیه بالا رفت.
- وعده «ثبات» بازار ارز
- در پی جهش قیمت ارز طی هفته‌های اخیر مقام‌های مسئول در ایران بارها از کاهش نرخ ارز سخن گفته و وعده ثبات در بازار را داده‌اند.
- محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی ایران یک روز پیش از راه‌اندازی مرکز جدید نرخ ارز در بازار آزاد را «غیرقابل قبول: دانسته بود و گفته: «نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا کشف و اعلام می‌شود نرخ مبنا و مرجع قیمت گذاری در بازار خواهد شد.»
- او همچنین گفته بود: «نرخ ارز و طلا بر اساس واقعیت‌های اقتصادی کشور تعیین می‌شود.»
- این اظهارات در حالی بود نرخ ارز و سکه به رکودی تاریخی رسیده بود.
- رئیس جدید بانک مرکزی از زمان انتصاب خود تلاش کرده با معرفی سیاست‌هایی از التهاب بازار ارز کم کند؛ سیاست‌هایی نظیر افزایش سقف فروش ارز صرافی‌ها؛ نرخ دلار در بازار آزاد در زمان انتصاب او به عنوان رئیس جدید بانک مرکزی در دی ماه حدود ۴۳ هزار تومان بود که ظرف همین مدت کوتاه حدود ۷ هزار تومان بالاتر رفته است.
- فعالان بازار ارز می‌گویند محدودیت ورود ارز از بازارهایی نظیر عراق و دبی روند افزایش نرخ ارز در ایران را تشدید کرده است؛ طی هفته‌های گذشته نرخ حواله درهم و قیمت دلار در بازارهای همسایه ایران، نظیر هرات و سلیمانیه افزایش داشته که بر معاملات داخل ایران تاثیرگذار بوده است.
- جمله ناکامی مذاکرات احیای برجام و موضع منفی غرب به جمهوری اسلامی، که بخصوص پس از اعتراضات اخیر ایران تشدید شد هم پیشتر قیمتها را در بازار ارز بالا برده بود.
- از طرف دیگر افزایش انتظارات تورمی و نبود چشم‌انداز اقتصادی باعث شده بسیاری از مردم بازارهای موازی نظیر ارز و طلا را برای حفظ ارزش دارایی‌های خود انتخاب کنند.
- در مواردی هم دولت ایران متهم به «نوسان گیری» برای جبران کسری بودجه شده است که منظور افزایش تعمدی قیمت ارز برای دستیابی به مابه‌التفاوت ریالیست؛ هر چند دولت ایران آن را رد کرده است.
- احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد ایران گفته: «شبهه عامیانه که افزایش نرخ ارز کار خودشان است واقعیت ندارد.»