مشکلات جامعه پرستاری شرایط اندوه‌باری را رقم می‌زند که در ماه‌های اخیر باعث افزایش ۳۰۰ درصدی مهاجرت پرستاران شده است. ماهانه ۵۰۰ پرستار ایران را ترک می‌کنند. ایرج مصداقی، پژوهشگر به‌طور فشرده به این مشکلات پرداخته است.
از یکم تا هفتم اردیبهشت، «هفته سلامت» در ایران برگزار می‌شود و روزی هم به عنوان، روز پرستار نامیده شده است. هرساله جشن‌های حکومتی در گرامیداشت «مقام شامخ پرستار» برگزار می‌شوند. اما مشکلات جامعه پرستاری نه تنها کاهش نمی یابند، بلکه بر رضایتی ها افزوده می شود.
نتایج منفی طرح‌های دولتی
اصلی‌ترین دغدغه جامعه پرستاری امنیت شغلی است که به منافع مسئولان و سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان کشور بستگی دارد. برخلاف سیاست معمول در کشورهای پیشرفته، بسیاری از آنان جزو سهامداران و اعضای هیئت امنای بیمارستان‌های خصوصی و اعضای هیأت علمی بیمارستان‌های دولتی هستند.
شریفی‌مقدم دبیرکل خانه پرستار در گفتگو با ایلنا می‌گوید: «تا قبل از تشکیل معاونت پرستاری در وزارت بهداشت و درمان نه پرستار بیکار داشتیم و نه شرکتی. آن زمان بیمارستان‌ها خصوصی نشده بودند. شرکتی شدن پرستاران از اواخر دولت دهم در سال ۹۲ آغاز شد.»
او امروز از وجود ۵۰ هزار پرستار بیکار در جامعه خبر می‌دهد. بخش خصوصی و دولتی سال‌هاست که به دنبال ارزان‌سازی نیروی کار بوده‌اند. پرستار شش ماهه، طرح بهیاری یک ساله، طرح آموزش پرستار در بیمارستان‌ها و انواع و اقسام ایده‌ها برای ارزان کردن پرستاران به کار گرفته شدند.
ایرج مصداقی، پژوهشگر
قراردادهای کاری پرستاران شرکتی، نمونه‌ای از استثمار پرستاران زیرمجموعه دولت در نظام درمانی کشور است. دولت با اتکا به ماده ۱۱ قانون کار اقدام به استخدام‌های ۸۹ روزه پرستاران می‌کند که مشمول حقوق و سایر مزایا نباشند و بتواند قرارداد را فسخ کند.
۳۰ درصد از پرستاران که لشکری ۳۰ هزار نفره را تشکیل می‌دهند استخدام رسمی نیستند و تحت عنوان قراردادهای شرکتی (قرارداد موقت با هلدینگ آوای سلامت وابسته به وزارت بهداشت) به صورت ۸۹ روزه، ۶ ماهه و یا ۱ ساله مشغول به کار هستند.
در همین حال حیدرعلی عابدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، هشتم فروردین ۹۹ از کمبود ۱۰۰ هزار پرستار خبر داد.
خامنهای در پیام خود به مناسبت روز پرستار در ۱ دیماه ۱۳۹۹ ضمن تمجید از پرستاران با فرار از زیربار مسئولیت گفت: «از جمله کارهای خیلی خوب، استخدام پرستار است. من البتّه این را شاید در سه چهار سال پیش یک وقتی به مسئولین محترم گفتم که باید حدود ۳۰ هزار پرستار را استخدام کنید؛ مشکلاتی داشتند و مُتعذّر شدند به آن مشکلات و نشد.»
شریفی‌مقدم در پاسخ به ادعای خامنهای گفت: «این ۳۰ هزار پرستاری که رهبری فرمودند سه سال پیش گفته بودند، … قرار شد سالانه ۱۰ هزار پرستار استخدام شود تا وضعیت موجود حفظ شود اما در سال ۹۶ و ۹۷وضعیت استخدام پرستار صفر بود و در سال ۹۸ هم آزمونی به نام پرستاران برگزار شد که ۳۸۰۰نفر از آن نیز در سال ۹۹ وارد کار شدند.»
آرمین زارعیان، رِییس هیات مدیره نظام پرستاری تهران ۲۲ فروردین ۱۴۰۰اعلام کرد «برای جلوگیری از مهاجرت پرستاران، ما پیشنهاد استخدام ۳۰ هزار پرستار به وزارت بهداشت را دادیم، اما مسئولان به دلایل مختلف با این پیشنهاد موافقت نکردند.» این درحالی است که میرزا بیگی، معاون وزیر بهداشت و رییس سازمان نظام پرستاری در سال ۹۳ وعده داده بود که ده سال آینده مشکل اشتغالی در بخش پرستاری نداریم. مکان‌های درمانی دولتی و غیردولتی هرلحظه آمادگی جذب پرستاران در کمتر از سه ساعت را دارند.
شرایط سخت کاری و دستمزد ناچیز
فشار کاری و اختلاف شدید درآمد پزشکان و پرستاران از دیگر مشکلات جامعه پرستاری است. ۲۵ تیرماه ۱۳۹۶ آدابی، رئیس سازمان نظام پرستاری در گفتگو با ایلنا خبر داد که در سال ۱۳۹۵، ۱۶ پرستار بین ۲۵ تا ۴۵ ساله به‌دلیل فشار کار زیاد جان‌شان را از دست دادند.
شریفی‌مقدم ۱۴ آذر ۹۵ در گفتگو با ایلنا گفت: «حدود ۶۵ درصد از درآمد بیمارستان به اعضای هیأت علمی تعلق می‌گیرد و ۵ درصد به حساب دانشگاه می‌رود، ۱۰ درصد متعلق به خود بیمارستان است و ۲۰ درصد باقیمانده میان پرستاران، رادیولوژیست، ماما، آزمایشگاه و … تقسیم می‌شود.»
وی با اشاره به مصادیق ایجاد تبعیض در پرداخت به پرستاران و پزشکان، می‌گوید: «در ایام کرونا در طرح کارانه به پرستار ۲۰۰ هزار تومان می‌دهند اما در کنار آن به پزشک فرضاً ۵۰ میلیون؛ یعنی این ۱۰۰ برابر می‌شود.»
وی در بهمن ۹۳ به چندین مورد ضرب و شتم پرستاران در بیمارستان‌ها و حتی اتاق عمل اشاره کرد و یکی از دلایل آن را اختلاف درآمد پرستاران و پزشکان دانست و گفت این امر باعث می‌شود که پزشکان در بیمارستان‌ها فرمانروایی کنند.
با شروع کرونا، وضعیت شغلی پرستاران با وجود مدیحه‌سرایی مسئولان حکومتی رو به وخامت گذاشت و بیمارستان‌های خصوصی به‌طور گسترده‌ای شروع به اخراج پرستاران کردند. عده‌ای از پرستاران نیز به دلیل گزارش فجایع کرونا در بیمارستان‌ها بازداشت یا احضار شدند.
اواسط فروردین، ۹۹ دکتر خلیل علیزاده یکی از ثروتمندترین پزشکان و مدیران ارشد وزارت بهداشت و رئیس بیمارستان خصوصی آتیه، همراه با اشک و بغض خبر داد که ۶۰۰ نفر از ۱۲۰۰نفر کادر درمان این بیمارستان لغو قرارداد می‌شوند و باقی نیز ۲۰ روز دستمزد بدون کارانه و مزایا خواهند گرفت.
سازمان نظام پرستاری، اقدام «قدرناشناسانه و ناجوانمردانه» مدیران بیمارستان‌های خصوصی را لکه ننگی خواند که در تاریخ کشور باقی خواهد ماند.
اما حریرچی معاون وزیر بهداشت درباره‌ی اخراج پرستاران در بیمارستان‌های خصوصی گفت: «در کل دنیا، بخش‌‌های خصوصی زیادی نیروهای خود را تعدیل کردند که متولی آن وزارت رفاه است و قانون کار در این رابطه حاکم است. ما در این رابطه کار ویژه‌ای نداریم. تنها می‌توانیم به بیمارستان‌های خصوصی توصیه کنیم در دوره مشکلات با همدیگر مدارا کنید.»
استخدام‌های فله‌ای در دولت و شهرداری
وضعیت استخدام پرستاران را مقایسه کنید با استخدام‌های فله‌ای در دولت احمدی‌نژاد و شهرداری تهران! در نظامی که به ادعای رهبرش امکان استخدام ۳۰ هزار پرستار نیست، جانشین معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور در سال ۹۳ خبر می‌دهد که در طول ۸ سال دولت محمود احمدی‌نژاد ۴۰۰ هزارنفر بدون نشر آگهی و برگزاری آزمون استخدام شدند. در دوران شهرداری قالیباف، او به منظور ایجاد شغل برای نیروهای حزب پادگانی که در انتخابات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بین سال‌های۹۰ تا ۹۲ حدود ۴۲۰۰ تن از وابستگان به مداحان و مقامهای کشوری و لشکری را به صورت مازاد جذب شرکت بهرهبرداری مترو تهران کرد و در روزهای پایانی حضور خود در شهرداری ۱۳ هزار نفر را به استخدام درآورد.
طی ۱۲ سال مدیریت قالیباف، پرسنل شهرداری رشدی ۵۰۰ درصدری را تجربه کرد. زمانی که وی شهردار تهران شد، شهرداری تهران به ۲۵ هزار نفر حقوق می‌داد. این میزان در پایان دوره وی ۶۰ هزار نفر اعلام شد. بر اساس آخرین آمار هم اکنون ۱۳۵ هزار نفر از شهرداری حقوق می‌گیرند. (ایسنا ۱ آبان ۱۳۹۶)
محرومیت کادر پرستاری از واکسن
درحالی که بسیاری از مقامات دولتی واکسینه شدهاند و انواع واکسن در بازار آزاد خرید و فروش می‌شود کرونا همچنان از پرستاران قربانی می‌گیرد. ۱۱ فروردین ۱۴۰۰ معاون پرستاری وزارت بهداشت مدعی شد ۸۰ درصد کادر درمان کشور واکسینه شدهاند.
شریفی‌مقدم ضمن رد این آمار گفت: با وجود واردات نزدیک به یک میلیون و ۷۰۰ هزار دوز واکسن به کشور،۳۰درصد کادر درمان هم واکسینه نشده‌اند.
وی ضمن انتقاد از شفاف نبودن آمار مربوط به واکسیناسیون در کشور گفت: «سعید نمکی، وزیر بهداشت، مقصر آمار بالای فوت اعضای کادر پرستاری است و باید محاکمه شود.»
وی به فوت هفت نفر از کادر جوان پرستاری در کمتر از یک ماه اشاره کرد و میزان فوت پرستاران در ایران را از جمله «بالاترین‌ها در جهان» خواند و گفت: «این درحالی است که بیش از هشت ماه است واکسن کرونا در سطح جهان کشف شده و علت این مساله نیز چیزی جز بی‌کفایتی مسئولان دولت و وزارت بهداشت نیست». طی ۱۴ ماه گذشته طبق آمار رسمی حدود ۸۰ هزار پرستار به کرونا مبتلا شده و ۱۴۳ پرستار درگذشته‌اند.
در چنین فضایی عده‌ای از پرستاران با راه‌اندازی کارزاری با عنوان «خون‌نامه پرستاران» که به امضای ۷ هزار نفر رسیده، از سران سه قوه خواسته‌اند تا به مشکلات پرستاران رسیدگی کنند. مشکلاتی که آن‌ها روی آن دست گذاشتند عبارتند از: انکار و منع کارکنان درمان از استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، با توجیه ترس بیماران و مراجعین، عرضه محدود وسایل حفاظت فردی غیراستاندارد (لباس نقاشی ساختمان، ماسک تولیدشده در خیاط‌خانه بیمارستان، تهویه نامناسب سیستم‌های بیمارستانی، شلوغی بیش از حد بیمارستان‌ها، کمبود نیرو و نتیجتاً کار بالاتر از ظرفیت توسط تیم درمان و حذف پرستاران از بهره‌مندی قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور توسط دیوان عدالت اداری در آذر ۱۳۹۹.
این کارزار نشان می‌دهد کسانی‌که در بدترین شرایط در صف مقدم مبارزه با کرونا قرار دارند و خطرات جدی جان آن‌ها را تهدید می‌کند ناگزیرند برای کسب ابتدایی‌ترین حقوق خود «خون‌نامه» امضا کنند تا بلکه توجهی به مشکلات‌شان شود.
* مطالب منتشر شده در صفحه “دیدگاه” الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.