میدل‌ایست‌ای گزارش داده، مذاکرات غیرمستقیمی که بین ایران و آمریکا در عمان در جریان بوده حالا با رخداد درگذشت ابراهیم رئیسی و امیرعبداللهیان در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. این منابع به میدل‌ایست‌آی گفته‌اند که هیأت‌های دو طرف در مورد پایان دادن به جنگ اسرائیل صحبت کرده و هردو نسبت به تغییر دولت اسرائیل ابراز تمایل کرده بودند.
رویداد ۲۴ | ترجمه: مهسا جزینی
مذاکرات محرمانه ایران و ایالات‌متحده در عمان پیشرفت خوبی داشت، اما اکنون با مرگ ناگهانی ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران و وزیر امور خارجه او، این مذاکرات به خطر افتاده است. به گفته سه منبع ایرانی نزدیک به مذاکرات، برت مک‌گورک، مشاور ارشد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در خاورمیانه، اوایل ماه جاری با علی باقری کنی، نماینده ایران برای مذاکره با غرب، مذاکره کرده است. این گفتگوها در مسقط انجام شده، جایی که یک دهه پیش میزبان جلسات محرمانه تهران و واشنگتن بود. مذاکراتی که منجر به توافق هسته‌ای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در سال 2015 شد.
گفته می‌شود که شروع این گفتگوها از ژانویه سال گذشته بوده است. یکی از منابعی که از نزدیک در جریان مذاکرات بوده به میدل‌ایست‌آی گفته که مذاکرات بین باقری کنی و مک گورک به خوبی پیش می‌رفته و هر دو طرف در آستانه رسیدن به یک توافق بودند. باقری کنی که پیش از این معاون وزیر امور خارجه بود، بعد از سانحه سقوط هلی‌کوپتر حامل رئیسی، اکنون سرپرست وزارت امور خارجه است.
گفتگوها بر سه موضوع متمرکز بوده است: تمایل دو طرف برای تغییر دولت در اسرائیل؛ پایان دادن به جنگ اسرائیل در غزه؛ و جلوگیری از گسترش درگیری در سایر نقاط منطقه. یک تحلیلگر نزدیک به حاکمیت در ایران گفته که به نظر می‌رسد این مذاکرات در مسیر برقراری آتش‌بس بین ایالات متحده و ایران و متحدانش دیگر بوده است.
این تحلیلگر معتقد است که احتمالاً در این مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران و کاستن از تحریم‌های نفتی نیز بحث هایی صورت گرفته باشد. توافق برجام که در آن ایران برنامه توسعه هسته‌ای خود را در ازای کاهش تحریم‌ها محدود کرده بود پس از خروج یکجانبه دولت ترامپ از آمریکا در سال ۲۰۱۸ از بین رفت. با این حال، سال گذشته، واشنگتن و تهران به توافقی در زمینه تبادل زندانیان دست یافتند که شامل بازپس دادن 6 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی مصادره شده آمریکا به ایران بود.
مذاکرات منتهی به این توافق که در ماه آگوست انجام شد همچنین پیشنهاداتی درباره محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران داشت که نشان دهنده مجالی برای توافق‌های متمرکزتر به جای یک برجام گسترده بین دو طرف است.
بیل اکمن میلیاردر معروف امریکایی در توئیتر نوشت: من هدفمان برای جلوگیری از گسترش جنگ در منطقه را درک می‌کنم، اما آیا ما واقعاً در پشت پرده برای تغییر رژیم در اسرائیل با «شریک» خود جمهوری اسلامی ایران همکاری می‌کنیم؟ اگر این خبر درست باشد، واقعاً یک نقطه شرم آور در سیاست خارجی ایالات متحده است… حالا می توانیم ببینیم چرا دولت بایدن برای مرگ رئیسی پیام تسلیت فرستاد:
تا بعد از انتخابات هیچ مذاکره‌ای نخواهد شد
به گفته این منابع، قبل از آغاز مذاکرات مسقط، مک گورک با سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد، دیدار و گفت‌وگو کرده بود. در این دیدار، مک گورک به نقل از بایدن گفت: «تا پس از انتخابات آمریکا با ایران برای توافق هسته‌ای و جامع مذاکره نمی‌کنم، زیرا ایرانی‌ها نمی‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند.» مک گورک گفته بایدن گلایه کرده بود که وقتی دولت رئیسی از احیای برجام امتناع کرد، او به شدت از سوی جمهوری‌خواهان «تحت فشار و تحقیر بیش از حد» قرار گرفت.
بایدن گفته بود: به نظر من برجام مرده است و ما بعد از انتخابات مذاکره خواهیم کرد، مشروط بر اینکه این یک مذاکره فراگیر و فراتر از برجام باشد که مسائل منطقه‌ای را نیز پوشش دهد. میدل ایست آی از وزارت امور خارجه آمریکا خواسته که نظر رسمی خود را در این باره ابراز کند.
بعید به نظر می‌رسد که دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا با توجه به حوادث اخیر ایران به این زودی آغاز شود. پس از درگذشت رئیسی، ایران باید ظرف ۵۰ روز انتخابات ریاست جمهوری برگزار کند و بعید است که تصمیمات مهم سیاست خارجی در این دوره بلاتکلیفی اتخاذ شود. در همین حال، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر برگزار می شود.
یک تحلیلگر نزدیک به حاکمیت قبلاً میدل ایست آی گفته بود: «با توجه به این وضعیت، باید منتظر توقف و اختلال در مذاکرات با آمریکایی‌ها باشیم. » از آنجایی که رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه هر دو فوت کرده‌اند و به زودی انتخابات برگزار می‌شود، مذاکرات احتمالاً تا پس از انتخابات به تعویق خواهد افتاد، مشابه آنچه در جریان رقابت‌های ریاست‌جمهوری ۲۰۲۱ رخ داد، زمانی که مذاکرات تا پس از انتخابات متوقف شد.
گویا