شکاف قدرت، جنگ و تورم؛ تابستان ۱۴۰۴ ایران در آتش بحران
تابستان ۱۴۰۴، جمهوری اسلامی ایران را در سه جبهه با بحرانهای بیسابقه روبهرو کرد: شکاف درونی در حاکمیت، درگیری نظامی با اسرائیل و تورم سرسامآور اقتصادی. این سه بحران، هر یک به تنهایی میتوانست به لرزه انداختن بدنه حکومت بیانجامد؛ ترکیب آنها اما نمایانگر عمق بحران و شکنندگی ساختارهای سیاسی و اقتصادی ایران است.
هشدارهای اژهای و نشانههای فروپاشی انسجام حکومتی
اظهارات غلامحسین اژهای، رئیس قوه قضائیه، در ۲۷ مرداد ۱۴۰۴، پرده از شکافهای عمیق در بدنه حکومت برداشت. تأکید او بر ضرورت حفظ «وحدت و انسجام ملی» و هشدار درباره مراقبت از گفتار و رفتار سرکردگان حکومتی، صراحتاً به از همگسیختگی جناحها و کاهش هژمونی خامنهای اشاره داشت.
این هشدارها، بیش از یک توصیه معمولی، نشانگر بحران مشروعیت و نزاعهای درونی میان نهادهای حکومتی است. اظهارات اژهای، همزمان با دستگیری و صدور احکام سرکوبگرانه علیه فعالان مدنی و معلمان، نشان میدهد که حکومت با دو فشار متناقض مواجه است: کنترل مخالفان داخلی و مدیریت بحران مشروعیت در داخل بدنه قدرت.
جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل: تهدیدات امنیتی و نظامی
همزمان با بحران داخلی، ایران وارد جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل شد. آغاز این درگیریها با حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات هستهای و پایگاههای نظامی ایران همراه بود و واکنش تهران شامل شلیک موشک به مناطق مختلف اسرائیل و مشارکت حوثیهای یمن بود.
این جنگ کوتاه اما فشرده، نه تنها موجب تلفات انسانی و خسارت به زیرساختهای حیاتی شد، بلکه ضعف هماهنگی و آمادگی نظامی ایران را نیز به نمایش گذاشت. میانجیگری قطر و آمریکا نهایتاً به آتشبس دوجانبه منجر شد، اما نشان داد که حکومت در مدیریت بحرانهای نظامی و منطقهای نیز شکننده است.
بحران اقتصادی و تورم سرسامآور
در کنار بحران سیاسی و نظامی، اقتصاد ایران نیز در تابستان ۱۴۰۴ تحت فشار شدید بود. نرخ تورم سالانه به بیش از ۳۵ درصد رسید و قدرت خرید مردم به شکل قابل توجهی کاهش یافت. رشد اقتصادی بدون نفت تنها ۳ درصد بود و بیکاری نیز در حدود ۷ درصد باقی مانداین بحران اقتصادی، ترکیب فشار ناشی از تحریمها، سوءمدیریت و هزینههای نظامی را بر معیشت مردم نمایان کرد و عملاً شکاف میان حکومت و جامعه را عمیقتر نمود.
تابستان ۱۴۰۴ به وضوح نشان داد که جمهوری اسلامی ایران در حال تجربه همزمان سه بحران همپوشان است:
- شکاف درونی حکومت و کاهش انسجام جناحهای قدرت
- تهدیدات امنیتی و نظامی جدی در منطقه
- بحران اقتصادی و فشار بر معیشت مردم
این بحرانها به صورت متقابل یکدیگر را تشدید میکنند. ضعف انسجام داخلی، موجب ناکارآمدی در پاسخ به حملات نظامی و مدیریت اقتصادی میشود؛ فشار اقتصادی نیز نارضایتی عمومی را افزایش داده و مشروعیت حکومت را بیش از پیش تضعیف میکند.
در مجموع، تابستان ۱۴۰۴ میتواند نقطه عطفی باشد که عمق شکنندگی حکومت ایران را آشکار میکند و احتمال تشدید بحرانها در ماهها و سالهای آینده را بالا میبرد.