آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان در یکی از تندترین هشدارها درباره گرمایش زمین گفت ما داریم قبر خود را می‌کنیم.
آقای گوترش در روز رسمی افتتاح بیست و ششمین کنفرانس اقلیمی سازمان ملل موسوم به کاپ۲۶ در گلاسکوی اسکاتلند گفت: “اعتیاد به سوخت‌های فسیلی بشر را لب پرتگاه برده است.”
“یا ما به اعتیاد پایان می‌دهیم یا این اعتیاد به ما پایان می‌دهد. وقت آن است که بگوییم بس است، کشتن خومان با کربن بس است، رفتار کردن با طبیعت مثل توالت بس است. سوزاندن و حفاری و استخراج هر چه بیشتر بس است. ما داریم قبرهایمان را می‌کنیم.”
کاپ۲۶ را بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا افتتاح کرد و او هم در نطق خود هشدار داد که “یک‌دقیقه به نیمه شب مانده است” که اشاره‌ای تلویحی به آخر دنیاست.
آقای جانسون گفت اگر اقدامی فوری برای مهار گرم شدن خطرناک کره زمین صورت نگیرد، دنیا بخصوص نسل جوان رهبران کشروها را نخواهند بخشید و خشم آنها قابل کنترل نخواهد بود.
او خواستار پایان دادن به سوزاندن زغال سنگ و تولید خودروهای بنزینی و گازوئیلی (دیزل) شد.
در این اجلاس که دانشمندان هشدار داده‌اند آخرین فرصت برای جلوگیری از یک فاجعه جهانی است ۲۵ هزار نفر از سران کشورها گرفته تا نمایندگان دولت‌ها، دانشمندان، نهادها و فعالان محیط زیست، نمایندگان صنایع و لابی‌ها از تقریبا تمام کشورهای دنیا شرکت کرده‌اند.
ایران هم گفته است در این اجلاس شرکت می‌کند. کاپ۲۶ دوازده روز ادامه دارد. در هفته اول کارشناسان و متخصصان پشت درهای بسته بر سر پیش‌نویس یک پیمان بحث و مجادله می‌کنند و در هفته دوم نمایندگان دولت‌ها درباره آن بحث و مذاکره می‌کنند تا توافق نهایی را جمعه آینده اعلام کنند.
بنا به عهدنامه پاریس و اجماع تقریبا جهانی دانشمندان، افزایش دمای کره زمین بر اثر فعالیت‌های بشر تا سال ۲۰۵۰ باید زیر ۱/۵ درجه بماند وگرنه عواقب وخیمی برای حیات خواهد داشت و مناطق وسیعی غیرمسکونی می‌شوند.
این گرم شدن در دویست سال گذشته شدت گرفته با سوزاندن زغال‌سنگ، نفت و گاز (سوخت‌های فسیلی) برای بکار گرفتن ماشین، دورانی که به انقلاب صنعتی معروف است.
اکنون این افزایش دما ۱/۱ درجه برآورد می‌شود.
دیگران چه گفتند؟
بعد از بوریس جانسون، تچای سوروی یک فعال ۲۴ ساله محیط‌زیست در جنگل‌های آمازون سخن گفت، از اینکه مردمش شش‌هزار سال در آنجا زندگی کرده‌اند و پدرش همیشه به او می‌گفته به ماه و ستارگان و گیاهان و جانوران گوش کند، اما آب‌وهوا گرمتر شده، جانوران دارند ناپدید می‌شوند و گیاهان مثل گذشته گل نمی‌دهند.”
“زمین دارد حرف می‌زند و به ما می‌گوید دیگر وقتی نداریم.”
او گفت بحران اقلیمی در سال ۲۰۳۰ یا ۲۰۵۰ اتفاق نمی‌افتد بلکه همین حالا اتفاق افتاده است، و وقتی سیاستمداران دست روی دست گذاشته بودند دوست او در راه محافظت از جنگل به قتل رسیده است:
“مردم بومی در خط مقدم مبارزه با بحران اقلیمی هستند و باید محور تمام تصمیم‌هایی باشند که اینجا گرفته می‌شوند.”
امروز اولین روز رسمی اجلاس است و چهره‌های سرشناسی سخنرانی کردند، از جمله شاهزاده چارلز ولیعهد بریتانیا، که به نقش بخش خصوصی اشاره کرد و گفت برای کاستن از بار بدهی کشورهای فقیر به “کارزاری به سبک نظامی برای صف‌آرایی برای تقویت بخش خصوصی نیاز است.”
او گفت “هزینه بی‌عملی بسیار فراتر از پیشگیری است.”
“درخواست من امروز از کشورها این است که گرد هم بیایند و محیطی را ایجاد کنند که تمام بخش‌های صنعتی اقدام لازم را انجام دهند. ما می‌دانیم که این نه میلیاردها، بلکه تریلیون‌ها دلار نیاز دارد.”
جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا هم در سخنرانی خود به جزئیات کمی اشاره کرد اما گفت بزودی برنامه چشم‌انداز آمریکا برای کربن‌خنثی‌شدن تا سال ۲۰۵۰ را اعلام می‌کند. او مقابله با گرمایش زمین را هم اخلاقی دانست و هم اقتصادی و گفت این اقدام‌ها “استاندارد زندگی را در دنیا بهتر می‌کند” اما این “بزرگترین چالش عمر ماست.”
سر دیوید آتنبورو طبیعت‌شناس و مستندساز به مسئله نابرابری اشاره کرد و گفت هر چه در ده هزار سال گذشته بشر به دست آورده، در سایه این ثبات بوده که دمای کره زمین در محدوده یک درجه افزایش یا کاهش مانده و دیگر یک طبیعت “غیرقابل‌پیش‌بینی و بی‌رحم” نبوده که اجداد ما فقط در تعداد قلیل می‌توانستند زنده بمانند:
“اما مسئله نابرابری هم اینجا به اندازه بی‌ثباتی مطرح است. آنها که کمترین نقش را در این مشکل داشته‌اند بیشترین لطمه را دیده‌اند.”
میا ماتلی نخست وزیر بارابادوس هم هشداری سخت داد که اگر می‌خواهید کشورهای کوچک جزیره‌ای دنیا “زنده بمانند” باید افزایش دمای کره زمین زیر ۱/۵ درجه باقی بماند، و اگر به دو درجه برسد، این کشورها “محکوم به مرگ می‌شوند.”
او به عدالت اقلیمی اشاره کرد و گفت آنچه این کشورها با آن مواجهند “غیراخلاقی و ناعادلانه” است و از کشورهای ثروتمند خواست به وعده خود عمل کنند.
در اجلاس سال ۲۰۰۹ در کپنهاگ کشورهای ثروتمند قول دادند سالی صد میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۰ برای مقابله با گرم شدن کره زمین به کشورهای در حال توسعه کمک کنند اما نکردند.
۴۲ کشور کوچک و جزیره‌ای دنیا که با بالا آمدن اقیانوس و طوفان‌های ویرانگر مواجهند بیش از دیگر کشورها نیاز به کمک فوری دارند و بسیار در معرض خطرند.
دعوای سیاسی
اجلاس‌های کاپ هرچه بیشتر به محل منازعات سیاسی هم بدل می‌شوند و در این میان مناقشه غرب و بخصوص آمریکا با چین هم خود را نشان می‌دهد.
یکی از چهره‌هایی که غیبتش در کاپ۲۶ توجه‌ها را جلب کرده است شی‌جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین است. او البته در نشست جی۲۰ هم که دیروز در رم به پایان رسید حضور نداشت.
جیک سولیوان مشاور امنیت ملی جو بایدن رئیس جمهور آمریکا گفت چین وعده داده که تراز کربنی‌اش را تا سال ۲۰۶۰ صفر کند اما رهبرش اینجا حاضر نیست و قرار نیست طبق انتظار با ویدئو هم در مذاکرات شرکت کند و فقط بیانیه خواهد داد.
دیروز جو بایدن پس از پایان اجلاس جی۲۰ به چین و روسیه انتقاد کرد که برای مقابله با گرم شدن زمین اقدام کافی نمی‌کنند.
چین و روسیه گفته‌اند تراز کربنی خود را تا سال ۲۰۶۰ صفر می‌کنند در حالیکه پیمان پاریس سال ۲۰۵۰ را هدف تعیین کرده است.
این موضوع احتمالا سایه‌ای بر توافق نهایی گذاشت، در حالیکه دیروز هم تفاهم‌نامه پایانی اجلاس کشورهای گروه ۲۹ باعث سرخوردگی فعالان محیط زیست شد.
تفاهم‌نامه بدون اشاره به هدف خاصی فقط به “اقدام معنی‌دار و موثر” اشاره کرده بود.
فعالان محیط‌زیست به جو بایدن و بوریس جانسون انتقاد می‌کنند درحالیکه وعده اقدام معنی‌دار می‌دهند اما کار دیگری می‌کنند.
به گفته آنها جو بایدن خواستار افزایش تولید نفت اپک است و دولت بوریس جانسون در حال بررسی درخواست یک شرکت برای استخراج نفت در دریای شمال است.
بوریس جانسون البته امروز وعده داد برنامه ساخت یک معدن زغال‌سنگ را لغو کند.
عدالت اقلیمی چیست؟
کشورهای جنوب دنیا که از بیش از یک دهه پیش با عواقب گرم شدن زمین مواجهند بیشتز کشورهای فقیر و توسعه نیافته‌اند که بیشتر غذای دنیا را تولید می‌کنند.
این کشورها می‌گویند کشورهای صنعتی با انباشتن گازهای کربنی در جو بر فقر غلبه کردند و توسعه یافتند اما اکنون از کشورهای فقیر می‌خواهند این کار را نکنند.
آنها همچنین از کشورهای پیشرفته می‌خواهند عوارض آسیبی که به اقلیم زده‌اند را بپردازند.
چین هم استدلال مشابهی دارد. چین در سال ۲۰۰۶ بزرگترین تولیدکننده دی‌اکسیدکربن شد و اکنون مسئول تولید بیش از یک چهارم گازهای گلخانه‌ای در دنیاست. اما سرانه کربنی این کشور کمتر از کشورهایی مثل آمریکاست.
چین بیشتر از هر کشور دیگری انرژی خورشیدی تولید می‌کند و در سال ۲۰۲۰ تاسیسات انرژی بادی چین حداقل سه برابر هر کشور دیگری بوده است.
با اینحال چین هنوز بیش از نیمی از انرژی خود را از زغال‌سنگ تامین می‌کند و نه قصد توقف ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگی در آینده نزدیک ندارد بلکه در حال ساخت دهها نیروگاه زغال‌سنگی است.
علاوه بر چین محل تولید بسیاری از کالاهایی است که کشورهای غربی به آن وابسته‌اند.
با ۱/۶ میلیارد جمعیت، نقش چین در مقابله با گرم شدن زمین حیاتی است.
