رییس هئیت نمایندگی روسیه در مذاکرات احیای برجام روز سه شنبه سوم اسفند گفت که این مذاکرات به مرحله نهایی و نتیجه‌گیری رسیده است.
یک منبع دیپلماتیک مطلع از روند مذاکرات نیز گفت که انتظار می‌رود آمریکا و ایران به زودی در مورد مبادله زندانیان توافق کنند.
میخائیل اولیانف در توئیتر نوشت: «به نظر می‌رسد که مذاکرات مربوط به احیای برجام به زودی از خط پایانی عبور خواهد کرد.»
خبرگزاری رویترز هفته گذشته گزارش داده بود که توافق جدید در مراحل نهایی است. این خبرگزاری به نقل از دیپلمات های غربی جزییات پیش نویس توافق ایران با قدرت‌های جهانی را که بیش از ۲۰ صفحه است منتشر کرد.
به گفته دیپلمات‌های غربی، اولویت اصلی در این توافق آزاد کردن پول‌های مسدود شده ایران در بانک‌های کره جنوبی، فراهم کردن زمینه مناسب برای مبادله زندانیان در ازای تعهد ایران به رعایت حد نصاب ۵ درصدی برای غنی سازی اورانیوم است.
بر اساس گزارش رویترز، موضوع معافیت از تحریم‌های نفتی در اولویت نیست و نحوه اجرای آن در ادامه مذاکرات مورد بحث قرار می‌گیرد.
از سویی حسین امیر عبدالهیان، وزیر خارجه ایران نیز روز شنبه گفت که جمهوری اسلامی برای مبادله سریع زندانیان با آمریکا آماده است.
یک مقام ارشد دولت ایران بدون ارائه جزییات بيشتربه خبرگزاری رویترز گفت: «ایران همواره و بارها آمادگی خود برای مبادله زندانیان را اعلام کرده است. ما چندین ماه قبل آماده بودیم این کار را انجام دهیم ولی آمریکایی‌ها توافق را از بین بردند.»
وی افزود: «فکر می‌کنم که برخی از زندانیان، احتمالا پنج یا شش نفر از آنها آزاد خواهند شد. مذاکرات در مورد مبادله زندانیان به توافق هسته‌ای ربط مستقیمی ندارد بلکه همزمان پیش می رود. این اقدام از نظر ایران يک موضوع انسانی است.»
زندانیانی که در صورت توافق در مذاکرات برجام احتمالا آزاد شوند
ایران در پی توافق هسته‌ای سال ۹۴ پنج زندانی آمریکایی را آزاد کرد و در مقابل واشنگتن نیز هفت تبعه ایرانی را که همه به جرم نقض تحریم‌های هسته‌ای محکوم شده بودند آزاد و اعلام جرم علیه ۱۴ ایرانی ساکن کشورهای دیگر را لغو کرد.
در آن زمان دولت آمریکا حدود ۱.۷ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را هم که مربوط به اختلافات دو کشور در معاملات تسلیحاتی چند دهه قبل بود، آزاد کرد.
هيئت نمايندگی آمریکا در مذاکرات مربوط به احیای برجام با صراحت اعلام کرده است که رسیدن به توافق در گرو آزادی چهار آمریکایی است که در ایران زندانی هستند.
ایران در اظهار نظرهای علنی هرگونه پیش شرطی برای رسیدن به توافق را رد کرده ولی در ملاقات‌های خصوصی آمادگی خود را برای آزاد کردن زندانیان در ازای آزاد شدن میلیاردها دلار از دارایی‌های خود که به دلیل تحریم‌های آمریکا در بانک‌های خارجی مسدود شده اند، اعلام کرده است.
دولت بریتانیا نیز از ایران خواسته است شهروندان دو تابعیتی را آزاد کند. لندن بدون مرتبط کردن این دو موضوع تعهد داده که چند صدمیلیون پوند مبلغ مورد اختلاف دو کشور در خصوص قراردادهای تسلیحاتی در زمان آخرین شاه ایران را پرداخت خواهد کرد.
زندانیان دو تابعیتی که آمریکا و بریتانیا خواستار آزادی آنها هستند عبارتند از:
عماد شرقی
آقای شرقی و همسرش سال ۹۶ از آمریکا به ایران نقل مکان کردند. او که تابعیت ایرانی- آمریکایی دارد در سال ۹۷ هنگامی که مدیر شرکت سرمایه‌گذاری ساروان بود بازداشت شد. دادگاه انقلاب او را از اتهام جاسوسی و اقدام علیه امنیت کشور تبرئه کرد و آقای شرقی پس از هشت ماه آزاد شد. ولی در نوامبر ۲۰۲۰ یک شعبه دیگر دادگاه انقلاب وی را به جرم جاسوسی به ده سال زندان محکوم کرد. قبل از شروع دوره حبس او رسانه‌ها گزارش دادند که آقای شرقی در ژانویه ۲۰۲۱ هنگام فرار از ایران دستگیر شده است.
سیامک و باقر نمازی
سیامک نمازی، بازرگان ایرانی- آمریکایی در سال ۲۰۱۵ هنگام سفر به ایران برای ملاقات با خانواده بازداشت شد. چند ماه بعد باقر نمازی، پدر سالخورده سیامک که برای ملاقات پسرش به ایران رفته بود نيز بازداشت شد.
باقر نمازی، استاندار سابق در زمان حکومت پهلوی و از مقامات ارشد سابق یونیسف است. او و پسرش در سال ۲۰۱۶ به جرم جاسوسی و همکاری با قدرت‌های خارجی به ده سال زندان محکوم شدند. دستگاه قضایی ایران در سال ۲۰۱۸ باقر نمازی را به دلیل بیماری از زندان آزاد کرد ولی او کماکان در حبس خانگی به سر می‌برد.
مراد طاهباز
آقای طاهباز، شهروند ایرانی- آمریکایی که تابعیت بریتانیا را نیز دارد یک کارشناس و فعال محیط زیست است. او در سال ۲۰۱۸ بازداشت و یک سال بعد توسط دادگاه انقلاب به جرم «تجمع غیرقانونی، اقدام علیه امنیت ملی و تماس با آمریکا با هدف جاسوسی علیه ایران» به ۱۰ سال زندان محکوم شد.
انوشه آشوری
خانم آشوری شهروند ایرانی- بریتانیایی در سال ۲۰۱۹ توسط دستگاه قضایی ایران به جرم «جاسوسی برای موساد» به ده سال و به جرم «اندوختن ثروت نامشروع» به دو سال زندان محکوم شد.
نازنین زاغری- رتکلیف
خانم زاغری، شهروند ایرانی – بریتانیایی و از کارمندان سابق بنیاد تامسون رویترز در آوریل ۲۰۱۶ پس از دیدار با خانواده‌اش هنگام خروج از ایران در فرودگاه تهران همراه با دختر خردسالش دستگیر و توسط دستگاه قضایی ایران به جرم «توطئه علیه نظام» به شش سال زندان محکوم شد.
خانم زاغری پس از چند سال حبس از زندان آزاد شد ولی ممنوع الخروج است. سال گذشته دستگاه قضایی ایران در یک پرونده جدید او را به «تبلیغ علیه نظام» محکوم کرد. خانواده خانم زاغری و بنیاد تامپسون رویترز که یک موسسه خیریه است اتهامات علیه او را تکذیب کرده‌اند.
در مقابل ايران خواستار آزادی حدود سيزده زندانی در آمريکاست. از اين تعداد هفت نفر تابعيت دو کشور را دارند، دو نفر دارای اجازه اقامت ثابت در آمريکا هستند و چهار نفر ديگر ظاهرا بدون اجازه اقامت قانونی در آمريکا ساکن بودند. اکثر اين افراد به جرم «نقض تحريم‌های آمريکا عليه ايران» بازداشت و به زندان محکوم شده‌اند.