حمله گروه‌های فلسطینی در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ باعث شد که اسرائیل عملیات نظامی برای نابود کردن حماس را در غزه آغاز کند
- نویسنده,رشدی ابوالعوف
- شغل,خبرنگار غزه بی‌بی‌سی در استانبول
یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های اسلامی در غزه در فتوایی کم‌سابقه، حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ را محکوم کرده، حمله‌ای که موجب جنگ ویرانگر در سرزمین‌های فلسطینی شده است.
دکتر سلمان دیاح، رئیس سابق دانشکده شریعت و حقوق در دانشگاه اسلامی غزه که به حماس وابسته است، از معتبرترین مراجع مذهبی در این منطقه است و نظر فقهی او در میان دو میلیون نفر جمعیت غزه که عمدتاً سنی مذهب هستند، اعتبار زیادی دارد.
فتوا یک حکم فقهی غیرالزام‌آور (برای عموم مردم) از یک عالم مذهبی معتبر است که معمولاً بر اساس قرآن یا سنت پیامبر اسلام صادر می‌شود.
فتوای آقای دیاح که در یک سند شش صفحه‌ای منتشر شده است، از حمله حماس به دلیل آنچه که او «نقض اصول اسلامی حاکم بر جهاد» می‌نامد، انتقاد می‌کند.
جهاد در زبان عربی به معنای «مبارزه» است و در اسلام به معنای مبارزه در راه خدا برای بهبود معنوی یا جنگ نظامی علیه کافران است.
آقای دیاح در این فتوا گفته است: «اگر ارکان، علل یا شرایط جهاد فراهم نباشد، باید از آن پرهیز کرد تا از نابود کردن جان مردم جلوگیری شود. این چیزی است که برای سیاستمداران کشور ما به راحتی قابل درک است، بنابراین باید از این حمله پرهیز می‌شد.»
برای حماس، فتوای آقای دیاح موجب شرمندگی و بالقوه آسیب‌زننده است، به‌ویژه که این گروه اغلب حملات خود به اسرائیل را با استدلال‌های دینی توجیه می‌کند تا حمایت جوامع عربی و مسلمان را جلب کند.
حمله هفتم اکتبر صحنه یورش صدها عضو مسلح حماس و گروه‌های فلسیطینی از غزه به جنوب اسرائیل بود. در این حمله حدود ۱۲۰۰ نفر کشته شدند و ۲۵۱ نفر دیگر به گروگان گرفته شدند.
اسرائیل در پاسخ به این حمله، عملیات نظامی برای نابود کردن حماس را آغاز کرد که طبق گزارش وزارت بهداشت تحت کنترل حماس، تا کنون موجب کشته شدن بیش از ۴۳ هزار و ۴۰۰ نفر در غزه شده است.
سلمان دیاح در این فتوا استدلال می‌کند که تلفات قابل توجه غیرنظامیان در غزه، به همراه تخریب گسترده زیرساخت‌های غیرنظامی و فاجعه انسانی که پس از حمله هفتم اکتبر به وقوع پیوسته، نشان‌دهنده تناقض مستقیم این حمله با آموزه‌های اسلام است.
او می‌گوید حماس در انجام وظایف خود در مورد «دور نگه داشتن نیروهایش از خانه‌های غیرنظامیان بی‌دفاع (فلسطینی) و پناهگاه‌هایشان و تأمین امنیت و ایمنی تا حد امکان در جنبه‌های مختلف زندگی … امنیت، اقتصاد، سلامت و آموزش و ذخیره کافی از منابع برای آنها» شکست خورده است.
آقای دیاح به آیات قرآن و سنت اشاره می‌کند که شرایط سختگیرانه‌ای را برای انجام جهاد تعیین کرده‌اند، از جمله لزوم اجتناب از اقداماتی که ممکن است باعث واکنش بیش از حد و نامتناسب طرف مقابل شود.
فتوای او تأکید می‌کند که بر اساس قوانین اسلامی، یک حمله نظامی نباید منجر به پاسخی شود که فراتر از منافع موردنظر آن عمل باشد.
او همچنین تأکید می‌کند که رهبران مسلمان موظفند امنیت و رفاه غیرنظامیان را تأمین کنند، از جمله با تأمین غذا، دارو و پناه برای کسانی که در جنگ دخالت ندارند.
آقای دیاح می‌گوید: «جان انسان نزد خدا از مکه باارزش‌تر است.»
مخالفت او با حمله هفتم اکتبر به‌ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که او نفوذ عمیقی در غزه دارد و به عنوان یک شخصیت دینی کلیدی شناخته می‌شود و منتقد جدی جنبش‌های اسلام‌گرا، از جمله حماس و جهاد اسلامی فلسطین است.
باورهای سلفی میانه رو او را در مخالفت مستقیم با رویکرد حماس به مقاومت مسلحانه و ارتباطات این گروه با ایران تحت حکومت شیعیان قرار می‌دهد.
آقای دیاح همواره از ایجاد خلافت اسلامی که به‌طور دقیق به شریعت اسلامی پایبند باشد، حمایت کرده است نه سیستم‌های حزبی که حماس و سایر گروه‌ها آن را ترویج می‌کنند.
او در یک خطبه که چند سال پیش در یک مسجد ایراد کرده بود، گفت: «الگوی ما پیامبر اسلام است که ملتی را تأسیس کرد و احزاب سیاسی را ایجاد نکرد که باعث جدایی ملت می‌شوند، بنابراین، احزاب در اسلام ممنوع هستند.»
او همچنین افراط‌گرایی را محکوم کرده است و با گروه‌های جهادی مانند دولت اسلامی (داعش) و القاعده مخالف بوده است.
دکتر دیاح از تمام پلتفرم‌های خود برای صدور فتوای شرعی در مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی، از جمله معاملات تجاری، اختلافات اجتماعی درباره ازدواج و طلاق و رفتارهای سیاسی خشونت‌آمیز استفاده کرده است.
فتوای او به بحث‌های فزاینده در داخل غزه و دنیای عرب درباره پیامدهای اخلاقی و قانونی اقدامات حماس می‌افزاید و احتمالاً موجب تشدید اختلافات در داخل جامعه فلسطینی در خصوص استفاده از مقاومت مسلحانه در جنگ جاری با اسرائیل خواهد شد.
شیخ اشرف احمد، یکی از شاگردان آقای دیاح که مجبور شد سال گذشته خانه‌اش را در غزه ترک کند و به همراه همسر و ۹ فرزندش به جنوب غزه پناه ببرد، به بی‌بی‌سی گفت: “عالِم ما (سلمان دیاح) با وجود ترس از حملات هوایی اسرائیل، خانه خود را در شمال غزه ترک نکرد. او انتخاب کرد که وظیفه دینی خود را با صدور نظر قانونی خود در مورد حمله انجام دهد.»
او این فتوای آقای دیاح را به عنوان قدرتمندترین حکم‌های قانونی در یک لحظه تاریخی توصیف کرد و گفت: «این سندی است که عمیقا در مورد آن تحقیق شده و نشان دهنده تعهد دیاح به فقه اسلامی است.»
بی بی سی