صدای در تبعید؛ روزنامهنگاران و فعالان ایرانی در اقلیم کردستان و ترکیه در معرض تهدید جمهوری اسلامی پس از جنگ ایران و اسرائیل
در پی پایان جنگ دوازدهروزه میان جمهوری اسلامی ایران و دولت اسرائیل در خرداد ۱۴۰۴ و اعلام آتشبس، نهادهای امنیتی ایران موج تازهای از تهدید، تعقیب و اقدامات هدفمند علیه روزنامهنگاران و فعالان حقوق بشر ایرانی خارج از کشور به راه انداختهاند. اقلیم کردستان عراق و ترکیه، که طی سالهای گذشته پناهگاهی برای این افراد بودهاند، اکنون به فضاهایی ناامن و مخاطرهآمیز بدل شدهاند.
ادامه تهدید، حتی در تبعید
براساس گزارشهای منتشرشده از نهادهای بینالمللی نظیر کمیته حفاظت از روزنامهنگاران (CPJ) و سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF)، جمهوری اسلامی ایران یکی از سرکوبگرترین حکومتها در حوزه آزادی مطبوعات است. با این حال، آنچه در سالهای اخیر تشدید شده، گسترش عملیاتهای فرامرزی این حکومت برای تعقیب مخالفان در خارج از مرزهای رسمی کشور است.
تنها از سال ۲۰۱۹ تاکنون، دستکم ۱۲ مورد تلاش برای ربایش، سوءقصد یا تهدید مستقیم روزنامهنگاران و فعالان مدنی ایرانی در خاک ترکیه، عراق و حتی کشورهای اروپایی گزارش شده است. نمونههایی چون ربایش حبیب اسیود از ترکیه یا ترور فجیع مسعود مولوی در استانبول، نشانگر عزم جمهوری اسلامی برای خاموشکردن صداهای مستقل، حتی خارج از مرزهاست.
اقلیم کردستان و ترکیه: پناهگاههایی ناامن
اقلیم کردستان عراق طی دهه اخیر به یکی از مقاصد اصلی برای پناهجویان ایرانی تبدیل شده است. با این حال، اکنون چندین روزنامهنگار مستقل و فعال حقوق بشر در این منطقه هدف تماسهای تهدیدآمیز، شنود، تعقیب و حتی خشونت فیزیکی قرار گرفتهاند. آنها عمدتاً به دلیل همکاری با رسانههای فارسیزبان یا مستندسازی فعالیتهای فرامرزی سپاه پاسداران ایران، تحت فشار مستقیم قرار دارند.
در ترکیه نیز، بزرگترین کشور میزبان پناهجویان ایرانی، وضعیت مشابهی دیده میشود. برخی از این افراد هدف تهدید، بازداشت موقت یا فشارهای غیرمستقیم از سوی نهادهای امنیتی قرار گرفتهاند. نگرانکنندهتر، گزارشهایی است که از همکاری ضمنی برخی نیروهای محلی با عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی خبر میدهد.
جنگی دیگر پس از آتشبس: نبرد علیه روایتها
با آغاز جنگ ایران و اسرائیل، بسیاری از این فعالان اقدام به پوشش خبری مستقل، تحلیل استراتژیک، و مستندسازی آسیبهای غیرنظامی کردند. این روایتهای مستقل که با خط رسمی دولت ایران تفاوت بنیادین داشتند، با واکنش شدید نهادهای امنیتی روبهرو شدند.
تهدید به «قصاص»، انتشار اطلاعات شخصی این روزنامهنگاران در رسانههای وابسته به سپاه پاسداران، و ارعاب مستقیم در فضای مجازی و حقیقی، بخشی از تلاش سازمانیافته جمهوری اسلامی برای خاموشکردن این صداهاست.
یکی از روزنامهنگاران ساکن اربیل در گفتوگو با ما گفت:
«جنگ برای ما در میدان نبرد نبود؛ بلکه در شبهای پراضطراب خانههایمان ادامه دارد. میخواهند ما را خاموش کنند، چون روایتگر رنج مردمیم.»
سکوت بینالمللی، شراکت در سرکوب
با وجود هشدارهای مکرر نهادهای مدافع حقوق بشر، واکنش جدی و مؤثری از سوی دولتهای میزبان یا جامعه بینالمللی مشاهده نشده است. فعالان خواهان موارد زیر هستند:
تسریع روند انتقال به کشورهای امن سوم
ارائه پناهندگی فوری مبتنی بر تهدیدهای امنیتی مستند
نظارت فعال بر فعالیتهای برونمرزی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی در اقلیم کردستان، ترکیه و اروپا
درخواستی عاجل به دولت آلمان و اتحادیه اروپا
دولت آلمان بهعنوان یکی از پیشگامان حمایت از حقوق بشر، آزادی بیان و مدافع جامعه مدنی، مسئولیتی حیاتی در این برهه بر عهده دارد. حمایت از انتقال قانونی و امن این روزنامهنگاران و فعالان نهتنها اقدامی انسانی است، بلکه پاسداری از ارزشهایی است که اروپا بر آنها بنا شده: آزادی، کرامت انسانی، و حقیقت.
اگر امروز از این صداها محافظت نشود، فردا ممکن است صدایی برای شنیدن باقی نماند.