تحلیل تحولات جدید پیرامون حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک): گامی به سوی پایان یک منازعه ۴۰ ساله؟
نویسنده:شورش محی
مقدمه
روز جمعه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۴، آی‌سگول دوغان، سخنگوی حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (DEM)، از احتمال انحلال حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) خبر داد؛ اقدامی تاریخی که در صورت تحقق، می‌تواند آغازگر فصلی تازه در روابط کردها و دولت ترکیه باشد. این تصمیم پس از آن مطرح شد که عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک، در اسفند ۱۴۰۳ خواستار زمین گذاشتن سلاح و پایان فعالیت این گروه شد. اکنون پ‌ک‌ک با برگزاری کنگره‌ای در حال بررسی این موضوع است و نتایج آن به‌زودی اعلام خواهد شد.
تاریخچه مختصر پ‌ک‌ک
پ‌ک‌ک در سال ۱۹۷۸ به رهبری عبدالله اوجالان تأسیس شد. این حزب ابتدا با هدف مبارزه مسلحانه برای تشکیل یک دولت مستقل کردستان وارد فاز فعالیت نظامی شد و از سال ۱۹۸۴ رسماً وارد نبرد مسلحانه با دولت ترکیه گردید. این درگیری تا امروز جان بیش از ۴۰ هزار نفر را گرفته و به یکی از طولانی‌ترین منازعات قومی‌ـ‌سیاسی در منطقه تبدیل شده است.
در طول این چهار دهه، پ‌ک‌ک چندین بار آتش‌بس اعلام کرده، اما همواره به‌دلیل شکست مذاکرات صلح یا اقدامات متقابل دولت ترکیه، درگیری‌ها از سر گرفته شده‌اند. یکی از مهم‌ترین تلاش‌های صلح در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ تحت عنوان “فرایند حل” (Çözüm Süreci) با محوریت گفت‌وگو میان دولت اردوغان و اوجالان انجام شد، اما این روند نیز در نهایت در سال ۲۰۱۵ شکست خورد.
نقش عبدالله اوجالان
عبدالله اوجالان که از سال ۱۹۹۹ در زندان جزیره‌ای ایمرالی در حبس انفرادی به سر می‌برد، در مقاطع مختلف خواستار توقف خشونت و تمرکز بر راهکارهای سیاسی شده است. پیام او در اسفند ۱۴۰۳ مبنی بر انحلال پ‌ک‌ک، از سوی ناظران به‌عنوان «تحولی تعیین‌کننده» و «آخرین فرصت برای صلح» تلقی می‌شود. اگرچه دسترسی اوجالان به دنیای بیرون بسیار محدود است، اما پیام‌های او همچنان در میان بخشی از بدنه جنبش کردهای ترکیه و حتی گروه‌های مرتبط در سوریه و عراق نفوذ دارد.
تحلیل شرایط کنونی
تصمیم احتمالی پ‌ک‌ک برای انحلال در شرایطی اعلام می‌شود که ترکیه درگیر بحران‌های اقتصادی و تنش‌های سیاسی داخلی است. از سوی دیگر، انتخابات شهرداری‌ها در ترکیه که با پیروزی‌های قابل توجه حزب‌های کردگرا در مناطق جنوب‌شرقی همراه بود، نشان‌دهنده ظرفیت سیاسی بالای کردها در ساختار رسمی کشور است.
در همین حال، تلاش‌های بین‌المللی برای حل منازعات قومی و فشارهایی که از سوی نهادهای حقوق بشری و کشورهای اروپایی بر ترکیه وارد می‌شود، فضا را برای تحرکات تازه باز کرده است.
واکنش‌ها و پیامدهای احتمالی
سخنگوی حزب DEM در گفت‌وگوی اخیرش از این تصمیم استقبال کرده و خواستار فراهم‌سازی بسترهای قانونی و سیاسی برای صلح شده است. اگر پ‌ک‌ک واقعاً منحل شود و اعضای آن از فعالیت مسلحانه دست بکشند، دولت ترکیه نیز ناگزیر به ارائه امتیازاتی در حوزه حقوق فرهنگی، زبانی و سیاسی کردها خواهد بود؛ گرچه این امر به‌شدت به اراده دولت و نهادهای امنیتی بستگی دارد.
از سوی دیگر، گروه‌های وابسته به پ‌ک‌ک در سوریه (ی‌پ‌گ/ی‌پ‌ژ و نیروهای سوریه دموکراتیک) نیز ممکن است تحت تأثیر این تحول قرار بگیرند، که خود بر توازن قوا در سوریه و روابط ترکیه با آمریکا اثرگذار خواهد بود.
اگرچه انحلال پ‌ک‌ک به‌تنهایی ضامن صلح نیست، اما بدون شک گامی مهم در جهت پایان‌دادن به دهه‌ها خشونت خواهد بود. جامعه کرد ترکیه، احزاب سیاسی، و نهادهای مدنی باید این فرصت را مغتنم شمرده و با تاکید بر حقوق دموکراتیک، روندی پایدار و همه‌جانبه برای آشتی و همزیستی را پیگیری کنند. اکنون توپ در زمین دولت ترکیه و نهادهای امنیتی است که آیا از این فرصت تاریخی برای حل منازعه استفاده خواهند کرد یا بار دیگر چرخه خشونت و سرکوب تکرار خواهد شد.