پس از دو سال جنگ و ویرانی، اسرائیل و حماس توافق کردهاند به جنگ در غزه پایان دهند. همزمان با اجراییشدن آتشبس، هزاران فلسطینی روز جمعه از اردوگاههای آوارگان و پناهگاههای موقت به سمت شمال غزه روانه شدند تا به ویرانههای خانههای خود بازگردند.
بر اساس اعلام ارتش اسرائیل، آتشبس از ساعت ۱۲ ظهر به وقت محلی (۹ صبح به وقت گرینویچ) آغاز شد؛ ساعاتی پس از آنکه نیروهای اسرائیلی عقبنشینی به خطوط مورد توافق در مرحله نخست را تکمیل کردند.
حماس هنوز بیانیه رسمی صادر نکرده، اما منابع این جنبش تأیید کردهاند که توافق در شامگاه پنجشنبه به امضای دو طرف رسیده است.
اسرائیل صبح جمعه توافق را تصویب کرد، ساعاتی پس از آنکه حماس از دستیابی به توافق خبر داد.
رسانه عمومی اسرائیل، «کان»، نسخهای از متن مرحله نخست توافق را منتشر کرده که در آن آمده است:
«جنگ بلافاصله پس از تأیید رسمی اسرائیل پایان خواهد یافت.»
در این سند تصریح شده که نخستین گام اجرایی توافق، اعلام رسمی پایان جنگ از سوی رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ خواهد بود.
ترامپ قرار است آخر هفته به مصر برود تا در مراسم رسمی امضای توافق شرکت کند و سپس روز دوشنبه به اسرائیل سفر کند.
رهبر تیم مذاکرهکننده حماس، خلیل الحیه، تأیید کرده است جنبش متبوع او نیز این توافق را پذیرفته و از ایالات متحده و میانجیگران عرب «تضمینهای قطعی» مبنی بر پایان دائمی جنگ دریافت کرده است.
صحنههای بازگشت پس از دو سال
با شروع آتشبس، تانکهای اسرائیلی از جاده ساحلی الرشید که از جنوب تا شمال غزه امتداد دارد و تا پیش از آن بسته بود، عقبنشینی کردند.
بهمحض باز شدن مسیر، سیل جمعیتِ آواره به سمت شهر غزه بازگشتند. بسیاری از آنان با پای پیاده، در میان ویرانهها، به شهر بازگشتند.
بلال ابومَدین، یکی از ساکنان غزه، در کنار جاده ایستاده بود و با ناباوری به انبوه مردمی مینگریست که پس از ماهها بازمیگشتند:
«باورم نمیشود… آیا واقعاً این صحنهها حقیقی است یا خیالی؟ ما فکر میکردیم هرگز اجازه بازگشت به شمال را نخواهیم داشت. اما به نظر میرسد جنگ تمام شده است.»
او افزود:
«چیزهایی در این جنگ دیدیم که حتی در فیلمها هم نمیتوان تصور کرد. بسیاری از دوستانم را از دست دادم. فقط امیدوارم روزی غزه دوباره زیبا شود و بازسازی گردد.»
آزادی اسرا و تبادل زندانیان
بر اساس توافق، مرحله بعدی قرار است روز دوشنبه، ۷۲ ساعت پس از تکمیل عقبنشینی اسرائیل اجرا شود.
در این مرحله، ۲۰ گروگان زنده اسرائیلی و چند جسد تحویل داده خواهند شد و در مقابل، اسرائیل حدود دو هزار زندانی فلسطینی از جمله ۲۵۰ زندانی محکوم به حبس ابد را آزاد خواهد کرد.
با این حال، فهرست نهایی زندانیان هنوز نهایی نشده است. اختلافهایی بر سر نام چند چهره برجسته وجود دارد، از جمله مروان برغوثی، رهبر نظامی محبوب فتح، احمد سعدات، دبیرکل جبهه خلق، و چند تن از فرماندهان حماس از جمله حسن سلامه، عبدالله برغوثی، ابراهیم حامد و عباس السید.
همزمان انتظار میرود ۴۰۰ کامیون حامل کمکهای انسانی و غذایی وارد نوار غزه شوند، اما تا کنون گزارشی از ورود آنها منتشر نشده است.
اگرچه آتشبس از جمعه ظهر برقرار شده، اما شاهدان محلی گزارش دادهاند در شهر غزه و خانیونس هنوز صدای تیراندازی و چند انفجار پراکنده شنیده میشود.
با این حال، منابع پزشکی تأیید کردهاند تلفات جدیدی گزارش نشده است.
توافق فعلی مرحله نخست از «طرح صلح» ایالات متحده است. مراحل بعدی شامل خروج کامل نیروهای اسرائیلی، خلع سلاح حماس و استقرار نیروهای بینالمللی در غزه خواهد بود، اما هیچ جدول زمانی مشخصی برای آنها اعلام نشده است.
بهای انسانی دو سال جنگ
جنگ غزه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، زمانی که نیروهای حماس حملهای ناگهانی به جنوب اسرائیل انجام دادند و به گفته مقامات اسرائیلی، بیش از ۱۱۸۰ نفر را کشتند و ۲۵۱ تن را به گروگان گرفتند.
در پی آن، اسرائیل با حملات هوایی و تهاجم زمینی گسترده به غزه پاسخ داد که دو سال به طول انجامید.
نتیجه این جنگ، به گفته منابع نظامی اسرائیل، بیش از ۶۷ هزار کشته فلسطینی بود که بیش از ۸۰ درصدشان غیرنظامی محسوب میشوند.
تقریباً تمام زیرساختهای غزه – از خانهها و مدارس تا بیمارستانها، مساجد و کلیساها – یا نابود شده یا بهشدت آسیب دیده است.
بخش بزرگی از جمعیت دو میلیونی غزه با قحطی، بیخانمانی و کمبود دارو روبهرو است.
نهادهای بینالمللی و کارشناسان سازمان ملل، حملات اسرائیل را «نسلکشی» علیه مردم فلسطین توصیف کردهاند.
اکنون، با عقبنشینی نیروهای اسرائیلی و بازگشت تدریجی مردم، آتشبس شکنندهای در غزه برقرار شده است.
اما هنوز هیچکس نمیداند این سکوت تا چه زمانی پایدار میماند – سکوتی بر فراز شهری که زیر آوار و خاکستر، به دنبال بازماندههای امید میگردد.